Назад   Зьмест   Далей



44. Што такое паны-рада?


Паны-рада (у дакументах на лацінскай мове - сенат) - гэта найвышэйшы орган дзяржаўнага кіравання Вялікага Княства Літоўскага, які развязваў галоўныя пытанні нутраной і замежнай палітыкі гаспадарства, адыгрываў істотную ролю ў абранні вялікага князя, абароне дзяржавы, падрыхтоўцы законапраектаў. Рада разглядала ўсе справы фінансавага характару, у ейнай кампетэнцыі была і манетная справа.
У склад Рады ўваходзілі: маршалак земскі (старшыня на паседжаннях Рады і Сойму), маршалак дворны (начальнік шляхты, што служыла пры двары вялікага князя), найвышэйшы гетман (галоўны начальнік узброеных сілаў), канцлер (кіраўнік Дзяржаўнай Канцылярыі), земскі падскарбі (міністр фінансаў), ваяводы (кіраўнікі адміністрацыі тэрытарыяльных адзінак - ваяводстваў), кашталяны (начальнікі найважнейшых замкаў і адначасова адміністратары зямельных уладанняў вялікага князя).
Сярод радных паноў былі магнаты з знакамітых родаў - Радзівілаў, Сапегаў, Хадкевічаў, Гаштаўтаў, Храптовічаў, Глябовічаў, Гальшанскіх, Забярэзінскіх, Іллінічаў, Кязгайлаў, Кішак, Няміраў, Осцікаў, Астрожскіх, Пацаў, Солтанаў, Багавіціновічаў.
Ад канца ХV стагоддзя роля Рады ў агульнадзяржаўным жыцці ўсё больш узрастала - з дарадчага органа пры гаспадары яна паступова ператварылася ў вельмі ўплывовы орган улады. Аб'яднаўшы свае намаганні, паны-рада з часам дамагліся абмежавання ўлады вялікага князя. У 1492 годзе вялікі князь Аляксандар мусіў выдаць прывілей, які істотна абмежаваў ягоныя правы як у нутраных, так і ў замежных справах: прынцыповыя пытанні дзяржаўнай палітыкі ён не меў права развязваць без згоды Рады.
На працягу ўсяго часу свайго існавання Рада мела выключна важнае значэнне ў палітычным, эканамічным і духоўным жыцці Вялікага Княства.



Назад   Зьмест   Далей

Крыніца: 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. Менск, 1999.

Беларуская Палічка: http://knihi.com